چرا نباید از تنبیه استفاده کنیم

هر چند که مشاهدات روزانه و شواهد تجربی نشان داده اند که تنبیه در کاهش دادن رفتار نامطلوب به طور موقت موثر است، باید توجه داشت که تنبیه باعث از بین رفتن رفتار تنبیه شده نمی شود وتنها تاثیری که دارد این است که رفتار نامطلوب را موقتاً واپس می زند. تنبه بر عکس تقویت مثبت عمل می کند.تقویت مثبت ،رفتار تقویت شده را نیرومند می سازد. وبه ایجاد رفتارهای تازه کمک می کند

و مجموعه رفتار  فرد را غنی می سازد. اما رفتار تنبیه شده ،پس از تنبیه ،همچنان درمجموعه  رفتار فرد باقی می ماند وتا زمانی که عامل تنبیه کننده حاضر وناظر است در کمون باقی می ماند ، ولی به مجرد اینکه عامل تنبیه کننده تضعیف شود یا از میان برود ، آن رفتار، مجدداًظاهر می شود.مثلاً کودکی که به علت حرف زشت زدن از پدر کتک می خورد می آموزد که در حضور او حرف زشت نزند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که در غیاب پدر ،مثلاًدر حضور مادر یا افراد دیگر ، این کار را انجام ندهد.به عبارت دیگر،تقویت ، میل به انجام رفتار تقویت شده را در شخص ایجاد می کند وافزایش می دهداما تنبیه میل به انجام را در فرد زایل نمی کند. بنابراین بزرگترین اشکال تنبیه این است که این روش،رفتار نامطلوب را درفرد از بین نمی برد، بلکه آن را موقتاً واپس می زند . این رفتار، پس از ضعیف شدن عامل تنبیه کننده، مجدداًظاهر می شود.

از مشکلات دیگر استفاده از تنبیه،عوارض جانبی آن است که از نظر پرورشی بسیارنامطلوبند.یکی از این عوارض این است که احساس ناخوشایند حاصل از تنبیه در لحضه تنبیه شدن، از طریق شرطی شدن کلاسیک ،با شرایط تنبیهی وشخصی یا اشخاص تنبیه کننده ،تداعی می شوندوسبب انزجار ونفرت تنبیه شونده از تنبیه کننده ومکان تنبیه (مدرسه یا خانه)می شوند حتی اگر تنبیه شونده بداندکه تنبیه به خیرو صلاح اوست وتنبیه کننده از

روی دلسوزی او را تنبیه میکند ،باز هم احساس نامطلوب حاصل از تنبیه ، به صورت پاسخ شرطی درمی آید و شخص تنبیه شونده ، نسبت به تنبیه کننده ومکان تنبیه ،احساس انزجار می کند

مشکلی دیگراستفاده ازروش تنبیه آن است که تنبیه کردن عملی مسری است.بندورا(1965)شواهدی به دست داده است که نشان می دهند کسانی که شاهد تنبیه شدن افراد توسط دیگران بوده اند در مواقع ومکانهای دیگر، خود به تنبیه کسان دیگر اقدام کرده اند.همچنین بندورا گزارش کرده است که دانش آموزانی که شاهد تنبیه شدن دانش آموزان دیگر بوده اند بعدها خود رفتار تنبیه شده را تقلید کرده اند.بنابراین، معلمی که در حضور جمع،دانش آموی را تنبیه می کندبه دانش آموزان دیگر،آموزش پرخاشگری می دهد.بارها دیده شده است که کودکانی که مرتباً از پدر یا مادر خود کتک می خورند، در غیاب آنان، به کتک زدن فرزندان کوچکتر می پردازند.

پرخاشگری عارضه دیگر تنبیه است.آزمایش با حیوانات نشان داده است وقتی که به دو حیوان که با یکدیگر در صلح وصفا زندگی می کنند ضربه برقی(شوک الکتریکی )وارد شود به جان هم می افتند ونسبت به یکدیگررفتار خصمانه انجام می دهند.

باز هم از اشکالات کاربرد تنبیه وسایر روشهای تنبیهی تغییررفتار، این است که اگر این روشها ادامه یابندفرد تنبیه شده ممکن است سرانجام به تنبیه کننده حمله ور شودمثلاً نوجوانی که از کودکی از پدر خود کتک خورده است ممکن است روزی در برابر او بایستد. یا دانش آموزانی که مدام تحت روشهای تنبیهی آموزشگاه قرار می گیرند،ممکن است روزی به تخریب اموال آموزشگاه یا ایجاد مزاحمت برای معلمان ومسولان بپردازند یا حتی ترک تحصیل کنند

با توجه به زیانهای متعدد ناشی از کاربد تنبیه و سایر روشهای تنبیهی، بهتر است که هرگز از آنها به عنوان روشهای پرورشی استفاده نکینم و به جای آنها از روشهای فراوان دیگر استفتده کنیم

علاقمندان برای مطالعه بیشتر می توانند به کتاب روانشناسی تربیتی از دکتر علی اکبر سیف مراجعه کنند