آموزش و توسعه فرهنگ نماز

 نماز ، اوّلین سؤال قیامت

 رسول خدا(ص) فرمود : « اِذا کانَ یَوْمُ الْقِیامَةِ یُدْعی بِالْعَبْدِ ، فَاَوَّلُ شَیی ءٍ یُسْئَلِ عَنْهُ الصَّلاةُ فَاذا جاءَ بِها تامَّهً وَ إلاّ زُخَّ فِی النّار ؛

در روز قیامت، هنگامیکه انسان برای سؤال و جواب حاضر میگردد، اوّلین چیزی که از او سؤال می شود نماز است ؛ اگر نماز را به طور صحیح و کامل خوانده باشد [ پاداش او داده میشود] و اگر نمازش کامل نباشد، در آتش جهنّم انداخته خواهد شد .»

 آثار نماز در عالم برزخ

 رسول خدا(ص) فرمود :  « الصَّلاةُ . . . شَفیعٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مَلَکِ الْمَوتِ  . . . ؛

نماز . . .  برای نمازگزار نزد عزرائیل (ع) [ فرشته مرگ] شفاعت می کند [ تا بر او آسان بگیرد] .»

 « . . . وَ اُنْسٌ فی قَبْرِهِ  . . .  ؛

 . . .  نماز در قبر ، مُونس و همدم نمازگزار است . . . ».

 « . . . وَ فِراشٌ تَحْتَ جَنْبِه . . . ؛

 [نماز] و فرش نمازگزار در قبر میشود [ مایه آسایش و راحتی مرده در عالم برزخ است ] .»

« . . . وَ جَوابٌ لِمُنْکَرٍ وَ نَکیرٍ  . . . ؛                                                                                                                                                                                                                      . . . نماز ، پاسخی برای منکر و نکیر[ دو فرشته سؤال کننده در قبر ] است . . . »

« . . . مُونسٌ وَزائِرٌ فی قَبْرِهِ اِلَی یَوْمِ الْقِیامَة ِ؛ 

. . . نماز شب تا روز قیامت مونس و زایر نمازگزار در قبر است.»

« صَلاة ُاللَّیْلِ سِراجٌ لِصاحِبها فی ظُلْمَهِ الْقَبْرِ... ؛                                                                                                                                                                                              نماز شب چراغی برای صاحبش در تاریکی های قبر است .»

 رسول خدا(ص) فرمود :  « ...  فَاِنَّ لِلْقَبْرِ ظُلْمَهٌ وَ لِیَوْمِ الْقِیامَةِ ظُلْمَهٌ ؛ اَمَرَنی رَبّی ـ عَزَّوَجَلَّ ـ وَ اُمَّتی بِهذِهِ الصَّلاةِ لِتَنَوُّرِ الْقَبْرِ وَلِیُعْطِیَنی وَ اُمَّتی النُورَ عَلَی الصَّراطِ ؛  

 حقیقتاً در عالم قبر و روز قیامت تاریکی هولناکی وجود دارد ؛ پروردگارم به من و امّتم به نماز دستور داد تا به وسیلة آن قبر نورانی شود و خداوند به من و امّتم نوری دهد تا از پل صراط بگذریم.»

 آثار نماز در قیامت

 بعد از عالم برزخ ـ که مدّتش را تنها خدا می داندـ وارد صحنه قیامت می شویم و صحنه قیامت آن قدر وحشتناک و هولناک است که مردم مثل انسان مست، بی اراده و بی اختیار می شوند؛ پدر و مادر و برادر و فرزند و همسر از یکدیگر فرار می کنند و هر کسی دنبال نجات خویش است و حتی کاری به نزدیک ترین افرادی که در دنیا عزیزش بودند، ندارد؛ جز انسان های صالح که با فرزندان و همسران و اقوام صالحشان روابط صمیمی دارند و این مطلب را کتاب آسمانی و الهی و مقدّس و منوّر ما ، قرآن کریم ، خبر داده است . در آن صحنه هولناک ـ که ما توان درک و وصفش را نداریم ـ تنها راه نجات و رفع ترس و اضطراب ، قلب پاک و اعمال صالح و ولایت و دوستی اهل بیت(ع) است.

« قُلْ لِعِبادیَ الَّذیِنَ آمَنُوا یُقِیمُوا الصَّلاةَ وَ یُنْفِقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرّاً وَ عَلانِیهً مِنْ قَبْلِ اَنْ یَاْتِیَ یَوْمٌ لا بَیْعَ فیهِ وَ لا خِلال » ؛  

به بندگان من که ایمان آورده اند بگو : نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنها روزی داده ایم ، پنها و آشکار، انفاق کنند، پیش از آنکه روزی فرا رسد که نه در آن خرید و فروش است و نه دوستی ! [ نه با مال میتوانند از کیفر خدا رهایی یابند و نه با پیوندهای مادی! ] .

رسول خدا(ص) فرمود :  « ...  فَتَکُونُ صَلاةُ الْعَبْدِ عِنْدَ الْمَحْشَرِ تاجًا عَلی رَاْسِهِ ... ؛

 نماز [ واقعی و با حضور قلب] در قیامت تاجی بر سر نمازگزار است ؛

 ...  وَ نُوراً عُلی وَجْهِهِ ... ؛

و نوری بر چهرة نمازگزار ؛

..  وَ لِباساً عَلی بَدَنِه ... ؛

و پوششی بر بدن نمازگزار[ که او را حفظ می کند] ؛

... وَ سِتْراً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ النّارِ ... ؛

 و مانعی بین نمازگزار و آتش دوزخ ؛

... وَ حُجَّهً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الرَّبِّ ، عَزَّوَجَلَّ ، ... ؛

 و حجتی بین نمازگزار و پروردگار بزرگ ؛

...  وَ نَجاةً لِبَدَنِهِ ؛

و مایة نجات او از آتش؛

...  وَ جَوازاً عَلی الصِّراطِ ... ؛

 و برگة عبور از پل صراط ؛

... وَ مِفْتاحاً لِلْجَنّه ... ؛                                                                                                                                                                                                                                 و کلید بهشت است.»

« الدّعاءُ مِفتاحُ الرَّحْمَهِ وَ الْوُضُوءُ مِفْتاحُ الصَّلاةِ وَ الصَّلاةُ مِفْتاحُ الجُنّه ؛ 

دعا کلید رحمت و وضو کلید[ ورود به] نماز و نماز [ واقعی] کلید بهشت است.»

 رسول خدا(ص) فرمود :  «مَنْ صَلّی رَکْعَتَیْنِ فی خَلاءٍلایَراهُ اِلاّ اللهُ کانَتْ لَهُ بَرائَة ٌ مِنَ النّارِ ؛  

کسی که در خلوت دو رکعت نماز بخواند، به طوری که جز خداوند کسی او را نبیند، این نماز باعث دوری او از آتش دوزخ میگردد.»

ما مِنْ عَبْدٍ یَأتِی الصَّلاةَ بِالغَداةِ وَ الْعَشیِّ اِلاّ ضَمَنَ اللهُ لَهُ الرَّوحَ وَ الرّاحَة ُ وَ الجَوازَ عَلی الصِّراطِ ؛                                                                                                     هر بنده ای که نماز صبح و عشا را بخواند ، خداوند سبحان شادی ، آرامش و عبور از پل صراط را برای او قرار خواهد داد.»

رسول خدا(ص) فرمود :  « اَطْوَلَکُمْ قُنُوتاً فِی الْوَتْرِ اَطْوَلَکُمْ واحَة ً یَوْمَ الْقِیامَة ِ ؛

 هر که قنوت نماز وَترش[ که جزو نماز شب است] طولانی تر باشد، بیشترین راحتی را در روز قیامت خواهد داشت.»

رسول اکرم(ص) فرمود : « یا اَباذَر ! ما مِنْ رَجُلٍ یَعْجَلُ جَبْهَتَهُ فی بُقْعَهٍ مِنْ بِقاعِ الاَرْضِ اِلاّ شَهِدَتْ لَهُ بِها یَوْمَ الْقِیامَة ِ ؛

ای ابوذر ! هیچ کس نیست که پیشانیش را روی قطعه ای از قطعات زمین قرار دهد، مگر اینکه زمین به خاطر این سجده در قیامت به نفع او شهادت می دهد.»

رسول خدا(ص) فرمود : «خَمْسُ صَلَواتٍ مَنْ حافَظَ عَلَیْهِنَّ کانَتْ لَهُ نُوراً وَبُرهاناً وَ نَجاة ًیَوْمَ القِیامَة ؛ 

هر کس نمازهای پنجگانه را محافظت نماید [ اوّل وقت و با حضور قلب بخواند] در روز قیامت ، نور ، دلیل و مایة نجاتش خواهد شد .»

رسول خدا(ص) فرمود :  « الصَّلاةُ ... زادُ الْمُؤمِنِ مِنَ الدُّنْیا اِلَی الآخِرَةِ ... ؛ 

نماز ، توشه آخرت مؤمن است که در دنیا فراهم می آید. »

رسول خدا(ص) فرمود :  « فَاِذا کانَ یَوْمَ الْقِیامَة ِ، کانَتِ الصَّلاةُ ظلاًّ عَلَیْهِ وَ تاجاً عَلی َرأسِه ...  وَ نُوراً یَسْعی بَیْنَ یَدَیْهِ ؛

 هنگامی که روز قیامت فرا رسد ، نماز سایه ای بر او [نمازگزار] می گستراند و چون تاجی بر سر او است ، و نوری که پیش روی او را روشن می کند.»

نمازهای مردود

حرام‌خواران
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌ فرمود: نماز حرامخواران مثل نمای ساختمان بر دیگ است.

بی‌تعهدان در خانه
رسول خدا صل‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود:  نماز زنی که از درآمد شوهر بهره‌مند می‌شود ولی به مسئولیت الهی خود عمل نمی‌کند پذیرفته نیست.

تارکان زکات
 در قرآن، در اکثر موارد، پرداخت زکات را در کنار برپاداشتن نماز آورده و در احادیث بسیاری آمده که نماز آنانکه زکات مال خویش را نمی‌دهند پذیرفته نمی‌شود.
روزی رسول خدا صل‌الله‌علیه‌و‌آله وارد مسجد شد و نه نفر را به جرم اینکه زکات نمی‌دادند از مسجد بیرون کرد سپس اقامه نماز نمود. آری رابطه با خدا باید در کنار رابطه با محرومان جامعه باشد. 

اهمیت نماز جماعت از دید گاه پیامبر اعظم(صلی الله علیه وآله وسلم)

1)رسول گرامی اسلام (ص)می فرمایند:کسی که پشت سر امام عالم نماز بخواند گویا پشت سر من و حضرت ابراهیم (ع) نماز خوانده است .                                                                    

2)یک نماز جماعت خواندن مرد بهتر است از نمار او در خانه اش به مددت چهل سال  گفته شد ای رسول خدا :نماز یک روز پس پیامبر فرمود بلکه یک نماز جماعت .                        

3)هرکس به قصت شرک در نماز جماعت به سوی مسجد حرکت نماید. خداوند برای هر قدمی که بر  میدارد  هفتاد هزار حسنه  به او عطا می کند وبه همان اندازه بر درجات او می افزاید چنانچهدر مسیر رفت وبرگشت از دنیا برود خداوند هفتاد هزار فرشته را مامور می کند تا در روز قیامت مونس او باشند                                                                                      

4)جبرئل  برای هفت عمل آرزو کرد از بنی آدم باشد 1- نماز جماعت2-همنشینی با علماء 3-اصلاح بین مردم 4- نوازش یتیم5- عیادت مریض6-تشیع جنازه 7- آب دادن به حاجیان

5)هر که توفیق ربانی شامل حال اوشود نماز های یومیه را به جماعت بخواند حق تعا لی  ده خصلت به او کرامت         می کند 1-برکت عمر باقی مانده 2-عصمت در فرزندان3-عصمت در مال 4-نامه به دست راست داده5-مغفرت6-به آسانی جان دادن7-نور خیر 8-توفیق طاعت ۹-بهشت ۱۰-کرامات

6)رسول خدا (ص)به امیر المومنین(ع)می فرمایند:خوشبخت سه نشانه دارد : 1- رزق حلال در وطن2- همنشینی علماء3-ادای نماز یومیه به جماعت وعلانت بدبخت سه چیز است : 1- حرام خوردن2- دوری از علماء۳- نماز فرادا                                                                            

7)مرد نابینایی خدمت پیامبر آمد وعرض کرد یا رسول الله :من مرد نابینایی هستم چه بسا صدای اذان را می شنوم و می خواهم برای نماز جماعت به مسجد بیایم اما نمی توانم . پیامبر (ص)فرمود:ریسمانی از منزل تا مسجد قرار بده ودر صف نماز جماعت حاضر شو.                

8)پیامبر (ص) فرمودند:بر یهود ونصاری سلام کنید و بر یهود امت من سلام نکنید عرض کردند یا رسول الله یهود امت شما کیست فرمودند:آنهایی که اذان واقامه را می شنوند ولی در نماز جماعت حضور پیدا نمی کنند.

سه‌ خصوصیت‌ عمده‌ در نماز هست‌ که‌ نقش‌ برتر آن‌ را در تهذیب‌ نفس‌ و پرورش‌ روانی‌ انسان ها پدید می‌آورد.

نخست‌ آن‌ که‌ نماز، با شکلی‌ که‌ در اسلام‌ برای‌ آن‌ معین‌ گشته‌ یعنی‌ حرکات‌ و اذکار مخصوص‌، به‌ طور طبیعی‌ نمازگزار را به‌ دوری‌ از گناه‌ و آلودگی‌ فرامی‌خواند: ان‌ الصلوه‌ تنهی‌ عن‌ الفحشاء و المنکر. این‌ فراخوانی‌ پیوسته‌، توانایی‌ آنان‌ را دارد که‌ هر کس‌ را از منجلابها رها سازد و عروج‌ بخشد.

دو آن‌ که‌ در او روح‌ پرستش‌ و خضوع‌ در برابر حضرت‌ باری‌ تعالی‌ را که‌ محبوب‌ حقیقی‌ و فطری‌ هر انسان‌ است‌، زنده‌ می‌کند و غبار فراموشی‌ از این‌ حقیقت‌ درخشنده‌ را که‌ در ژرفای‌ فطرت‌ او نهاده‌ شده‌ است‌ می‌سترد.

سوم‌ آن‌ که‌ به‌ جان‌ و دل‌ نمازگزار، آن‌ آرامش‌ و اطمینانی‌ را که‌ شرط اصلی‌ موفقیت‌ در همه‌ی‌ عرصه‌های‌ زندگی‌ است‌، هدیه‌ می‌کند و تزلزل‌ و اضطراب‌ را که‌ مانع‌ بزرگی‌ در راه‌ اقدام‌ مجدانه‌ برای‌ پرورش‌ اخلاقی‌ است‌، از او دور می‌سازد.

هر یک‌ از سه‌ خصوصیتی‌ که‌ گفته‌ شد در خور آن‌ است‌ که‌ با تدبر و ژرف‌ نگری‌ دیده‌ و سنجیده‌ شود و از این‌ راه‌ بسیاری‌ از معارف‌ نماز آشکار خواهد شد .